Các Linh Kê Và Thần Kê Được Mọi Người Biết Đến (Phần 1)

Gà Đoản Thiệt có lưỡi ngắn hoặc bị thụt sâu vào tận bên trong. Thường thì gà này có giọng gáy nghe rất lạ tai, có con gáy không ra giọng mà chỉ nghe được tiếng rít. Một số địa phương nghe tiếng gà này gáy như tiếng cá sấu kêu nên còn gọi là gà cá sấu.

Theo tác giả Nguyễn Tú thì "Có con gáy không ra hơi như gà bị nghẹt họng, tiếng gáy như tiếng cá sấu kêu ngoài bãi, nên còn có tên là gà cá sấu". Còn tác giả Phan Kim Hồng Phúc nâng gà này lên hàng "thần kê" bởi sự "dai sức, đá đòn mạnh, thường ra đòn liên tục".

Lông voi thường có một hoặc hai cái, nằm gần nhau hoặc xa nhau, đóng ở cánh hoặc ở đuôi gà. Lông voi rất cứng, thường to bằng sợi kẽm nhỏ, dài khoảng 3 - 4 cm và xoắn lại như một cái lò xo đã giãn ra. Gà mái mà có lông voi thì rất quý, nên dân chơi gà thường giữ lại để đúc mái. Gà lông voi thuộc loại Linh kê, trăm ngàn con mới có một nhưng người ta quý gà mái có lông voi hơn gà trống có lông voi. Có 3 dạng lông voi thường gặp:

(2) Lông cứng, lớn sợi, có hình dạng giống như đường zic-zac hay như sợi tóc ngứa, loại này dễ bắt gặp hơn loại thứ nhất (còn gọi là "lông thép");

(3) Lông xoắn lại như lò xo, kéo thẳng nó và bong tay thì nó trở lại như cũ, loại này gặp cũng khá nhiều (cũng được gọi là "lông thép").

Sách gà của tác giả Vũ Hồng Anh vẽ hình lông voi (tượng mao) có chóp nhọn như cây thông giáng sinh

Lông này thì gần giống lông voi nhưng không phải là lông voi.

Đó là trường hợp một trứng có hai lòng đỏ, từ trứng đó nở ra hai con gà. Theo người xưa thì khi mang đi đá chỉ việc cho một con đá, còn con kia nhốt trong lồng. Con gà đứng bên ngoài chỉ cần gáy hay vỗ cánh là con gà đang đá như được tiếp thêm sức mạnh.

Theo cụ Vương Hồng Sển thì "hai con trong một trứng chui ra, nếu đó là trống, thì là quý kê, chủ trọng dụng vô cùng". Diễn giải theo ý cụ thì gà song sinh tự thân chúng đã là gà quý do hoàn cảnh xuất thân đặc biệt (chứ chẳng phải do hai con biết bênh và hỗ trợ nhau lúc ra trường). Theo kinh nghiệm của nhiều sư kê thì trứng song thai hầu như đều bị hư bởi các phôi thai kèn cựa nhau dẫn đến một cái chết trước, cái sau rồi cũng chết theo vì lây nhiễm. Gà này, nếu có, thì chính chủ ; của chúng mới biết, người ngoài không thể biết được.

Gà Tử Mị có một đặc điểm là không ngủ trên cây mà chuyên ngủ dưới đất, hai cánh thả thòng xuống hai bên hoặc xòe ra như phơi nắng, đầu đưa về phía trước, gối đầu trên đất, đôi chân thì cái duỗi, cái co trông như bộ dạng con gà chết. Loại gà này hay và vang danh thiên hạ, thuộc dòng Linh kê. Khi ra trường, những nước đầu gà Tử Mị đá chẳng đâu vào đâu vì mắt còn lim dim, thỉnh thoảng lại nằm gục đầu, xõa cánh như lúc ngủ, người ngoài n hìn vào tưởng là gà mệt, gần thua nhưng khi vô nước, mang vào cho đá tiếp thì chỉ một vài đòn trổ tài là làm cho cả trường gà phải kinh ngạc và tiếc thương cho con gà kia phải cúi đầu tẩu mã hoặc chịu thua. Khoảng từ hồ 4 trở đi thì ra đòn nhanh như sét đánh, mạnh như búa tạ giáng, lại linh hoạt, khôn ngoan nên luôn đưa ra những đòn đá đẹp và hiểm hóc. Thuộc loại văn võ song toàn nên thường mang thắng lợi về cho chủ gà. Gà này cho dù chân có vảy xấu hay v̐ 3;y rủi thì vẫn được chủ kê chuộng và cưng.Sách gà của tác giả Nguyễn Tú viết "Tử Mị: giả chết. Gà Tử Mị tối ngủ dưới đất thì chẳng khác gì con gà đã chết rồi. Chân nó ngay đơ hay xoạc ra, hai cánh giang rộng ra cho thoải mái, cần cổ vươn ra phía trước. Nhìn con gà nằm ngủ trông thật thảm hại. Nếu nó nằm trên cây mà ngủ thì hai cánh xòe ra, đầu chúc xuống, khi ngủ thì mê mệt, li bì, động tĩnh không hay biết". Theo học giả Toan Ánh thì "Gà Tử Mị có hai loại : loại thứ nhất lúc ngủ nằm ngay đầu, sải cánh, xuôi giò, còn loại thứ hai thì lúc ngủ đôi giò móc lên cây, như dơi, đầu thõng xuống, đôi cánh buôi xuôi".
Sách gà của tác giả Xuân Tùng lại phân biệt gà Tử Mị với gà Mị Khất như sau: "Tử Mị: ban đêm ngủ như chết, đầu đặt sát đất". "Mị Khất: ban đêm, gà ngủ "tướng" rất thảm thiết, đáng thương, đầu bỏ vào cánh, lại rớt ra, chống mỏ xuống đất". Gà Mị Khất ngủ bất thường, khi ngủ đ& #7847;u thì bỏ ra ngoài nhưng thường là chui vào cánh, sau đó ngủ quên nên rớt đầu ra ngoài, cắm mỏ xuống đất, tướng trông thảm thiết, đáng thương.

Cựa Gà Nhật Nguyệt có hai màu, cựa chân này màu đen thì cựa chân kia màu trắng. Những con gà có cựa nhật nguyệt thường ra đòn hiểm và độc. Nếu là gà cựa thì có thể giết chết đối phương trong nháy mắt, là gà đòn thì đá gãy cần đối phương dễ như trở bàn tay. Chú ý kẻo nhầm lần với gà cựa tam lan (tức cựa có màu trắng đen lem nhem).